Zeytinde Hava Sıcalığı Etkisi
Bir bölgedeki zeytin yetiştiriciliğini sınırlandıran en önemli faktör iklimdir. Zeytin ağaçları Akdeniz iklim
özelliklerinin bulunduğu yerlerde yeterli ve kaliteli ürün vermektedir. İklim özelliklerindeki değişimler zeytin
ağaçlarının vejetatif ve generatif gelişmelerini önemli ölçüde etkilemektedir. Örneğin; zeytin ağaçlarının tozlanma
ve döllenme zamanlarında oluşan aşırı sıcak hava ve kurutucu rüzgarlar dişicik tepesini kurutarak tozlanmayı ve
meyve oluşumunu azaltmaktadır. Benzer şekilde yağışın az düşmesiyle olan kuraklık koşulları meyve tutumunda,
olgunlaşmasında ve meyvenin yağ içeriğinde önemli düşmelere sebep olmaktadır. Çiçek oluşum zamanı meydana
gelen aşırı yağış ve yüksek hava nemi döllenmeyi engellemekte, dane tutumunu azaltmaktadır. Yoğun kar yağışı
mahsül yüklü dalların kırılmasına neden olmaktadır. Fırtına ve dolu çiçek ve meyve dökümüne, yaprak
yaralanmalarına, dal kırılmalarına neden olmaktadır.

Zeytinin ülkemize Suriye üzerinden Güneydoğudan başlayarak Akdeniz kıyıları boyunca yayıldığı kabul edilmektedir. Zeytin ülkemizde, Güneydoğu Anadolu’da Mardin’in güney kesimlerinden başlayarak, Akdeniz, Ege ve Marmara kıyı kesimleri ile alçak kesimleri takip ederek yer yer Karadeniz kıyılarında da yayılma alanları bulabilmiştir. Kıyı bölgeleri dışında, yükseltilerinin az oluşu nedeniyle zeytinin yetişebilmesi için gerekli elverişli iklim şartlarına sahip iç kesimlerde de (Adıyaman, Kahramanmaraş, Karaman, Isparta, Burdur, Denizli, Bilecik, Eskişehir) sınırlı miktarlarda zeytinlikler bulunabilmektedir. Bir Akdeniz bitkisi olan zeytinin Türkiyede'de gelişmesini ve tarımını ana çizgileri ile iklim faktörü belirler. Sıcaklık ve yağış, başta olmak üzere kar, nispi nem, sis, dolu ve rüzgar faktörlerinin bir bileşkesi olan iklimin zeytin yetiştiriciliğinde etkisi çok büyüktür.

Zeytinde Hava Sıcalığı Etkisi
Türkiye'de zeytin yetişen sahalardaki yıllık ortalama sıcaklıklara bakıldığında 14,5 ºC’nin zeytin tarımı bakımından alt sınır olduğu görülür. Yani 14,5 ºC izotermi Türkiye’de ekonomik olarak zeytin tarımı yapılabilecek alanların kabaca sınırını çizer. Buna göre; Güney Marmara kıyıları, Ege kıyıları ve grabenleri ile Akdeniz Bölgesi kıyı kesimi ve Güneydoğu Anadolu’nun batı kesimi sıcaklık bakımından zeytinin yetiştirilebileceği uygun alanlar olarak ortaya çıkar. İyi bir üretim ve yeterli bir kalite için zeytinlikler, ılıman kış şartları ile aşırı sıcak olmayan ve normal nemli yaz şartlarındaki iklim özelliklerini aramaktadırlar.Yıllık ve aylık sıcaklık ortalamaları, zeytin bitkisinin hem vejetatif ve hem de generatif gelişmesinde çok önemli rol oynar. Özellikle soğuklama süresi bu konuda çok kritik bir süreç olarak ön plana çıkar. Sonraki süreçte de çiçeklenme ve çiçek açma faaliyetlerinde sıcaklığın önemi büyüktür. Zeytin ağaçlarının tozlanma ve döllenme zamanlarında oluşan aşırı nem, polen tozlarını birbirine yapıştırdığından tozlanma ve dolayısıyla döllenmeye engel olmaktadır. Bu dönemde oluşacak sıcak ve kurutucu rüzgarlar ise dişicik tepesini kurutarak tozlanmayı ve meyve oluşumunu azaltmaktadır. Yine benzer şekilde yeterli güneş ışığı alamayan ağaçlarda da çiçek tomurcuğu oluşumu engellenmektedir. Konuyla ilgili tedbir olarak ağaçların uygun aralık ve mesafelerde dikilmesi ve ağaçların güneş ışığından en iyi şekilde faydalanmasını sağlayacak şekilde budanması gerekmektedir. Zeytin ağaçlarının 40ºC’nin üzerindeki sıcaklıklara dayanabilmek için sulama yapılması gerekmektedir.

Zeytin üretimi için en hassas aşama tam çiçeklenmedir ve bunu meyve tutumu izler. Bunun nedeni; su eksikliği ve yüksek sıcaklıklar, çiçekler için ciddi sorunlara neden olabilir ve meyve oluşumunu ve verimini azaltabilir. Örneğin, bu aşamada su sıkıntısı çiçeklenme sayısının azalmasına ve verimli çiçeklerin azalmasına neden olabilir. Çiçeklenme dönemindeki yüksek sıcaklıkların, çiçek tozu çimlenme ve çim borusu gelişimi üzerinde negatif bir etki yaptığı belirlenmiştir. Tüm bu olaylar, meyve tutumu ve meyve üretiminin ciddi şekilde azalmasına ve sonuç olarak periyodisitenin artmasına yol açabilir. Bununla birlikte, bu dönemde su sıkıntısı, zeytin ağaçlarının sulanmasıyla çözülebilir. Ancak bu çözüm, sadece sulama imkânının mevcut olduğu zeytin bahçelerinde mümkündür.

Zeytin yetiştiriciliğinde kontrolü zor veya imkânsız olan meyve oluşumunu etkileyen iklimsel faktörler vardır. Bunlar; Yüksek sıcaklık ve sıcak ve kurutucu rüzgarlar meyve oluşumunu ciddi şekilde azaltabilir. Bunun nedeni, tam çiçeklenme aşamasında dehidrasyon (su kaybı), dişicik tepesinin kuruması ve tozlanmayı ve meyve oluşumunu engelleyerek çiçek dökülmesine neden olmalarıdır. Bununla birlikte, yüksek sıcaklık, kuru rüzgarlar ve su kıtlığı birlikteliği çiçeklere ve meyve tutumunda en ciddi şekilde zarar vermektedir. Zeytin çiçeklerinde döllenme ve meyve tutumu için en uygun sıcaklıklar 22 ila 25 °C arasındadır. 15 °C'nin altındaki veya 30-32 °C'nin üzerindeki sıcaklıklar meyve tutumunda ciddi sorunlara neden olabilir. Bu nedenle, ilimizde gerçekleşmekte olan 32 °C'nin üzerinde ve hatta 37 °C'ye ulaşan sıcaklıklar (Bursa ilinde mayıs ayında ölçülen en yüksek sıcaklık 37 °C ile 26.05.1945 yılında iken bu günlerde 15.05.2020 tarihinde M.K.P.'da ölçülen 37,2 °C ile 75 yıllık yüksek sıcaklık rekoru kırılmıştır), çiçeklenme başlangıcında olan zeytin ağaçlarının zeytin üretimini önemli ölçüde azaltabilir. Bu hasara daha çok tam çiçeklenmede bu durum ile karşılaşılması sonucu oluşur. Bu açıdan ilimizde henüz çiçeklenme başlangıcında olmamız sıcaklıkların tam çiçeklenmedeki durumu önem kazanmaktadır.

Zeytin bahçelerinde çiçek açarken yüksek sıcaklıktan kaynaklanan hasar riskini azaltmak için önerilerimiz:
Sulama imkanı bulunan zeytin bahçelerinde sulama yapılması uygun olacaktır. Zeytin ağaçlarının sulanması düzenli olmalıdır; çünkü yapraklara ve çiçeklere su transferini sağlayan ve böylece çiçek dehidrasyonu (su kaybı) tehlikesini azaltan toprağı iyi nemli koşullarında tutar. Aynı zamanda hava sıcaklığını değiştirebilen ve azaltabilen hava bağıl (nispi) nemini artırmaya yardımcı olur. Bununla birlikte; üreticilerimiz, çiçeklenme döneminde zeytin ağaçlarının aşırı sulanmasının, meyve tutumunu olumsuz yönde etkileyecek ve bu nedenle kaçınılması gereken özellikle azot gübrelemesinin topraktan alımını artıracağı göz önünde bulundurmalıdır. Bu karşılaştığımız özel durumda (damla sulama sisteminden ziyade) mikro sprink sulama püskürtücülerin kullanılması, hava bağıl nemini daha da arttırdığı için daha iyi sonuçlara sebebiyet verecektir. Sulama sistemlerinin ileriki planlamalarınızda bu yöne doğru kaydırılmasında yarar vardır.

Yaprak ve toprak analizine dayanan, ağaçların iyi bir beslenme durumunda kalmasını sağlayan zeytin ağaçlarının ideal gübrelenmesi, çiçeklerin iyi bir şekilde büyümesine ve kalitesine ve streslere (su kıtlığı veya yüksek sıcaklık gibi) daha iyi direnç ve meyve tutumu sağlar.

Üreticilerimiz, özellikle ilkbaharda; toprak suyu içeriğini ve organik materyali azaltan herhangi bir toprak işlemesinden kaçınmalıdır. Buna karşılık, özellikle kuru şartlardaki zeytin bahçelerinde topraktaki toprak suyu içeriğini ve organik materyali artıran tüm uygulamaları yapmalıdırlar. Zeytin bahçelerinde uygulanması gereken bazı tarımsal teknikler şunlardır:

Toprak işleme veya herbisitler kullanmak yerine bitki örtüsünü kontrol etmek için mekanik biçme yapılmalı,
Budama ve biçme artıkları, organik içeriği arttırmak için zemin yüzeyine yayılmalı veya sıklıkla uygulanan budama artıklarının yakılması yerine parçalanarak toprağa karıştırılmalıdır.
Ahır gübresi gibi organik gübreler toprak alanının % 30-50'sinde (ağaç sıraları arasında) bir çim veya yeşil gübre oluşturacak bitki örtüsünün bakımı veya toprağın su içeriğinin arttırılmasında faydalı olan diğer tarım teknikleri kullanılmalıdır.